Do‘kon inventarizatsiyasi: o‘tkazish va natijalarni rasmiylashtirish bo‘yicha bosqichma-bosqich yo‘riqnoma

Inventarizatsiya — bu do‘konda, omborda yoki ofisda mavjud bo‘lgan barcha tovar va materiallarni qayta hisoblash jarayoni. Uning vazifasi hamma narsa o‘z joyida ekanligini va haqiqiy qoldiqlar hisobdagi miqdorga mos kelishini tekshirish.

Kunduzi yoki kechqurun yopiq do‘konda «Inventarizatsiya» yozuvini ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Demak do’kon jamoasi tartib o‘rnatish uchun tovarlarni qayta sanayabti.

Qayta hisoblash quyidagilarga yordam beradi:

• qoldiqlardagi xatolarni aniqlash,
• kamomad yoki ortiqcha tovarlarni topish,
• nimani buyurtma qilish kerakligini va qaysi tovarlar turib qolganini aniqlashda.

Ishga xalaqit bermaslik uchun inventarizatsiya ko‘pincha dam olish kunlari yoki kechasi o‘tkaziladi. Bu tovarlar mavjud bo‘lgan har qanday biznes uchun muhim jarayon, faqat bitta kichik ombor bilan ishlayotgan bo‘lsangiz ham.

Inventarizatsiyani o’tkazish jarayonini batafsil ko’rib chiqamiz.

Inventarizatsiya МойСклад bilan tezroq o‘tadi

Mahsulotlar shtrix-kodlarini skanerlash uchun faqat smartfon yoki ma’lumot yig‘ish terminali kerak bo‘ladi.

Joriy hisob qoldiqlarini yuklang, haqiqiy qoldiqlarni kiriting — tuzatish hujjatlari avtomatik tarzda yaratiladi.

• Fakt va hisobdagi farqlarni avtomatik tekshirish
• Inventarizatsiya ro‘yxatini avtomatik shakllantirish va Excelga eksport qilish
• Kamomad va ortiqcha tovarlar haqida dolzarb ma’lumotlar
• Markirovka qilingan mahsulotlar bilan ishlash — AslBelgisi bilan integratsiya
• Tezkor boshlash, bepul tarifda ishlash imkoniyati, 24/7 qo‘llab-quvvatlash xizmati

Bepul sinab ko‘ring

Inventarizatsiyani nimadan boshlash kerak va nimalarni oldindan hisobga olish lozim?

Inventarizatsiya o‘tkazishdan oldin ozgina tayyorgarlik ko‘rish muhim. Bu jarayon vaqt hamda tashkiliy jihatdan qo‘shimcha kuch talab qilishi mumkin.

Nimalarni e’tiborga olish kerak:

• xodimlarning bir qismi qayta hisoblashda qatnashadi va vaqtincha o‘zlarining odatiy vazifalaridan chalg‘iydi;
• agar inventarizatsiya ish vaqtidan tashqarida o‘tkazilsa, qo‘shimcha haq to‘lash talab etilishi mumkin;
• agar do‘kon inventarizatsiya uchun vaqtincha yopilgan bo‘lsa, savdoni qisqa muddatga to‘xtatib turish kerak bo’ladi.

Agar biznesni faqat o‘zingiz boshqarayotgan bo‘lsangiz, qayta hisob-kitob vaqtida bir nechta vazifani bajarishingizga to‘g‘ri keladi: ham rahbar, ham hisobchi sifatida. Bu kichik biznes uchun odatiy hol — muhimi, jarayonga xotirjamlik bilan va bosqichma-bosqich yondashish.

Inventarizatsiyani to‘g‘ri o‘tkazish va uning natijalarini rasmiylashtirish tartibi haqidagi bilim hisobni tartibga solishga va muhim tafsilotlarni e’tibordan chetda qoldirmaslikka yordam beradi.

Kichik biznesda inventarizatsiya paytida nimalar tekshiriladi

Inventarizatsiya paytida biznesingizda mavjud bo‘lgan va ishda foydalanadigan barcha narsalarni qayta sanab chiqish muhim. Hatto uyingiz yonida kichik do‘kon, ombor yoki sexingiz bo‘lsa ham, bu jarayon tartib o‘rnatishga va haqiqiy holatni ko‘rishga yordam beradi.

Odatda nimalar qayta hisoblanadi:

• Tovarlar— siz sotadigan barcha narsalar: oziq-ovqat qutilari, qadoqlash materiallari va vitrinadagi qoldiqlar;
• Xomashyo va materiallar— agar ishlab chiqarishingiz bo‘lsa, qancha qadoqlash materiallari, yarim tayyor mahsulotlar va ingrediyentlar qolganini tekshirish muhim;
• Uskunalar va texnika— javonlar, muzlatgichlar, kassa apparatlari, kompyuterlar va hatto ish stoli;
• Kassadagi va hisob raqamidagi pul— barchasi mos kelishi uchun;
• Qat’iy hisobot hujjatlari— cheklar, yuk xatlari, kvitansiyalar;
• Qarzlar va majburiyatlar— agar siz kimgadir qarzdor bo‘lsangiz yoki sizga qarzdor bo‘lishsa, buni alohida qayd etgan ma’qul.

Hatto eng kichik biznesda ham sizda nima borligini, nima aylanmada ekanligini va nima shunchaki joy egallab turganini bilish foydali. Inventarizatsiya buni ko‘rishga va aniq qarorlar qabul qilishga yordam beradi: tovar sotib olish kerakmi, nimani hisobdan chiqarish lozim va birinchi navbatda nimani sotish kerak.

O‘zbekistonda inventarizatsiya o‘tkazish muddatlari

O‘zbekistonda inventarizatsiya o‘tkazish muddatlari va tartibi O‘zbekiston Respublikasining 19-sonli Buxgalteriya hisobi milliy standarti (BHMS) bilan belgilanadi.

Chakana savdo va omborda inventarizatsiyani har oyda o‘tkazish tavsiya etiladi — xodimlar ishini va tovar hisobining dolzarbligini nazorat qilish maqsadida. Biroq, majburiy muddatlar mol-mulk turiga qarab farqlanadi:

• Tovar-moddiy zaxiralar — yiliga kamida bir marta (4-sonli BHMSga muvofiq).
• Asosiy vositalar— kamida ikki yilda bir marta (5-sonli BHMSga muvofiq).
• Pul mablag‘lari, qat’iy hisobot hujjatlari, qimmatbaho buyumlar — har oyda.
• YoMM (yonilg‘i-moylash materiallari) va oziq-ovqat mahsulotlari— har chorakda.

Inventarizatsiya kimlar uchun majburiy

«Tashkilotning buxgalteriya hisoboti» to‘g‘risidagi 4/99-sonli BHMSning 38-bandi hamda Buxgalteriya hisobini yuritish bo‘yicha nizomning 26 va 27-bandlariga ko‘ra, mol-mulkni qayta hisobga olishning yillik tartibi barcha korxonalar uchun istisnosiz majburiydir.

Tekshiruv quyidagi hollarda o‘tkaziladi:

• tashkilot mol-mulkini ijaraga berishda, sotib olishda yoki sotishda;
• yillik buxgalteriya hisobotini tuzishdan oldin;
• moddiy javobgar shaxslar almashganda, ishlarni qabul qilish-topshirish kunida;
• qimmatbaho buyumlarni o‘g‘irlash va buzish holatlari aniqlanganda;
• tabiiy ofatlar, yong‘inlar, avariyalar yoki ekstremal sharoitlar tufayli yuzaga kelgan boshqa favqulodda vaziyatlarda;
• tashkilot qayta tashkil etilganda yoki tugatilganda.

Inventarizatsiya hatto kichik biznes uchun ham majburiy hisoblanadi. Uni yillik hisobotdan oldin o‘tkazish lozim, agar joriy yilning 1 oktyabridan boshlab tekshiruv o‘tkazilmagan bo‘lsa. Shuningdek, moddiy javobgar shaxslar almashganda, kamomadlar, o‘g‘irliklar, yong‘inlar, avariyalar va boshqa favqulodda holatlarda ham inventarizatsiya o‘tkazilishi shart.

Kichik do‘konlar yoki sexlar uchun minimal to‘plam yetarli bo‘ladi. Qonunchilik jarayonni soddalashtirish imkonini beradi: katta komissiya yig‘ish shart emas — rahbar, buxgalter va yana bir xodimning o‘zi yetarli.

Rahbar qo‘shimcha muddatlarni o‘zi belgilashi mumkin. Masalan, o‘z nazorati uchun har oyda bir marta qayta hisobga olishni tayinlashi mumkin. Shuningdek, agar korxonada bunday operatsiyalar bo‘lmasa, yo‘ldagi yoki qayta ishlashdagi tovarlar uchun alohida inventarizatsiya o‘tkazmasa ham bo’ladi.

Inventarizatsiya bitta xonada joylashgan, tovar va kassa bilan cheklangan hamda ijaraga olingan yoki mas’uliyatli saqlashdagi obyektlarni o‘z ichiga olmagan bo‘lsa, uning bir turi butun mol-mulkni qamrab olishi mumkin.

Minimal majburiy turlar

Moddiy javobgar shaxslar ro‘yxati

Hatto kichik do‘kon yoki sexda ham moddiy javobgar shaxs (MJS) tayinlash shart — bu mulkdorning o‘zi, sotuvchi, kassir yoki mudir bo‘lishi mumkin. Bunday shaxs o‘z tasarrufidagi tovarlar, jihozlar, pul va boshqa aktivlarning butligi uchun to‘liq moddiy javobgar hisoblanadi.

Moddiy javobgarlik shartlari mehnat shartnomasida yoki moddiy javobgarlik to‘g‘risidagi alohida shartnomada belgilanadi.

Inventarizatsiya boshlanishidan oldin moddiy javobgar shaxsdan tilxat talab qilinadi — unda u tovarlar va boyliklar harakati (kirim va chiqim) haqidagi barcha hujjatlar buxgalteriyaga topshirilganligini va tekshirish paytida hisob haqiqiy holatga mos kelishini tasdiqlaydi. Odatda, tilxat namunasi korxona ichida tasdiqlanadigan inventarizatsiya ro‘yxati shakliga kiritilgan bo‘ladi.

MJSning tekshiruvda ishtirok etishi majburiy shart hisoblanadi: aynan u komissiyaga qoldiqlarni solishtirishda ko‘maklashadi, qayta sanashda qatnashadi va natijalarni imzosi bilan tasdiqlaydi.

Kompaniyada atigi ikki-uch nafar xodim bo‘lsa ham, bu tartib saqlanib qoladi: rahbar buyruq bilan komissiya tuzishi, so‘ngra buxgalter va sotuvchi ishtirokida inventarizatsiya o‘tkazishi mumkin.

2025-yilda inventarizatsiya o‘tkazish tartibi: bosqichma-bosqich yo‘riqnoma

Direktor, buxgalter va sotuvchi vazifasini egasining o‘zi bajaradigan kichik do‘konlarda inventarizatsiya odatda oddiy kechadi: egasi javon va ombordagi tovarlarni o‘zi sanaydi, daftar, Excel yoki hisob tizimidagi yozuvlar yoki qoldiqlar bilan solishtiradi.

Agar biror narsa yetishmasa yoki mahsulot buzilgan bo‘lsa, bu qog‘oz varag‘iga yoki jadvalga yozib qo‘yiladi. Bunday yozuvlar rasmiy hujjatlar o‘rnini bosadi. Agar hisobga olishda chetdan jalb qilingan buxgalter yordam bersa, vazifani unga topshirish mumkin: u taqqoslash qaydnomasini tuzadi va keyingi qadamlarni aytib turadi.

Hamma narsa tekshirilgandan so‘ng, kamomadni hisobdan chiqarish yoki tovarning qayerga ketganini aniqlashni tadbirkorning o‘zi hal qiladi. Rasman natijalarni tasdiqlash to‘g‘risidagi buyruq kerak, ammo amalda yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun bu ko‘pincha shunchaki daftardagi belgi yoki jadvaldagi sana bo‘ladi.

Vazifangizni osonlashtirish uchun jadval tuzdik, u ortiqcha rasmiyatchiliksiz butun jarayonni bosqichma-bosqich o‘tkazishga yordam beradi.

Quyida jadvalda ko‘rsatilgan bosqichlar haqida batafsil to‘xtalamiz.

1-qadam: inventarizatsiyaga tayyorgarlik va moddiy javobgar shaxsni tayinlash

Kichik do‘kon yoki ombordagi inventarizatsiya rahbar buyrug‘i chiqarilishidan boshlanadi. Unda tekshirish boshlanish sanasi, komissiya tarkibi va qayta hisoblanishi lozim bo‘lgan mol-mulk ro‘yxati ko‘rsatiladi. O‘zbekiston qonunchiligiga ko‘ra (19-sonli BHMS), bu doimiy faoliyat yurituvchi komissiya yoki vaqtinchalik ishchi guruh bo‘lishi mumkin.

Kichik biznes uchun ko‘pincha mulkdorning o‘zi, buxgalter (agar mavjud bo‘lsa) va bitta xodimni kiritish yetarli.

Hatto minimal tarkibda ham quyidagi talabga rioya qilish muhim: moddiy javobgar shaxs (sotuvchi, omborchi va boshqalar) komissiya a’zosi bo‘la olmaydi, lekin tekshiruvda albatta ishtirok etishi shart. Inventarizatsiya boshlanishidan oldin MJS tovarlarni hisobga olish bo‘yicha barcha hujjatlar topshirilganligi, kirim va chiqimlar aks ettirilganligi to‘g‘risida tilxat imzolaydi.

Inventarizatsiya kutilmaganda o‘tkazilishi kerak, ayniqsa savdo nuqtalarida — xodimlar qoldiqlar yoki hujjatlarga ta’sir o‘tkazishga ulgurmsliklari uchun. Qayta hisoblash vaqtida sotuvni to‘xtatib turishni yoki hech bo‘lmaganda inventarizatsiya o‘tkazilayotgan bo‘limni yopishni tavsiya etamiz. Bu talab eng kichik do‘konlar uchun ham muhimdir.

Savdo zalida tovarlar javonlar va vitrinalarda qayta sanaladi — bu yerda jarayon tezroq kechadi. Omborda qayta sanash ko‘proq vaqt olishi mumkin, ayniqsa tovar saralanmagan yoki qutilarga joylangan bo‘lsa. Jarayonni osonlashtirish uchun tovarlar oldindan tartibga keltiriladi: toifalar, artikullar, turlar va boshqalar bo‘yicha joylashtirilib qo‘yiladi.

Komissiya haqiqiy qoldiqlarni inventarizatsiya ro‘yxatiga kiritadi. Buzilish yoki kamomad aniqlansa, alohida dalolatnoma tuziladi. So‘ngra barcha hujjatlar buxgalterga (agar u bo‘lsa) topshiriladi yoki hisob bilan ichki taqqoslash uchun egasida qoladi. Natijalar asosida natijalarni tasdiqlash to‘g‘risidagi buyruq rasmiylashtiriladi va zarur hollarda tovarni hisobdan chiqarish yoki moddiy javobgar shaxsdan zararni undirish haqida qaror qabul qilinadi.

2-qadam: inventarizatsiya o‘tkazish va uning natijalarini qayd etish

Inventarizatsiya paytida komissiya nafaqat tovarlar sonini qayta sanaydi, balki ularning holati, tashqi ko‘rinishi, sotishga yaroqliligi va saqlash muddatlarini ham baholaydi. Hatto kichik do‘konda ham tovarning mavjudligi faktinigina emas, balki uning sifatini ham qayd etish muhim — masalan, u buzilmaganmi, yaroqlilik muddati o‘tib ketmaganmi.

Natijalarni qayd etish uchun inventarizatsiya ro‘yxati to‘ldiriladi. Unda tovarlarning nomlari, navi, artikuli, o‘lchov birligi, miqdori va boshqa xususiyatlari ko‘rsatiladi. Kichik biznes sharoitida bu ro‘yxat qo‘lda yoki Excel dasturida yuritilishi mumkin — eng muhimi, u haqiqiy holatni aks ettirishi va barcha ishtirokchilar tomonidan imzolangan bo‘lishi lozim.

Agar do‘kon МойСклад kabi hisob dasturidan foydalansa, qayta hisoblash ancha tezlashadi: joriy qoldiqlarni chop etib, ularni haqiqiy holat bilan taqqoslash kifoya. Bu kamomad yoki ortiqchani tezda aniqlash imkonini beradi. Farqlar mavjud bo‘lsa, buzilgan, yo‘qolgan yoki hisobga olinmagan tovarlar alohida qayd etiladi.

Ro‘yxat qo‘lda yuritilganda, xato va tuzatishlarga yo‘l qo‘ymaslik muhim. Agar tuzatish kiritish zarur bo‘lsa, u ehtiyotkorlik bilan amalga oshiriladi — noto‘g‘ri ma’lumotlar bitta chiziq bilan o‘chiriladi, ustiga to‘g‘ri qiymat yoziladi. Barcha tuzatishlar komissiya a’zolari va moddiy javobgar shaxsning imzolari bilan tasdiqlanishi shart.

Inventarizatsiya ro‘yxati ikki nusxada tuziladi: biri buxgalteriyada (yoki yakka tartibdagi tadbirkor egasida) qoladi, ikkinchisi moddiy javobgar shaxsga topshiriladi. Ushbu bosqich yakunida hujjatlar hisob ma’lumotlari bilan solishtirishga yuboriladi.

Agar tekshirish davomida hisobda aks ettirilmagan tovarlar aniqlansa, ular ham vedomostga kiritiladi va ortiqcha tovarlar sifatida qayta ishlanadi.

3-qadam: haqiqiy ma’lumotlarni hisob ma’lumotlari bilan solishtirish

Qayta hisoblash tugagach, komissiya a’zolari va moddiy javobgar shaxs tomonidan imzolangan barcha to‘ldirilgan ro‘yxatlar va dalolatnomalar buxgalteriyaga topshirilishi lozim. Agar tashkilotda alohida buxgalter bo‘lmasa, bu vazifalarni mulkdorning o‘zi yoki direktor bajaradi va u haqiqiy qoldiqlarni hisob ma’lumotlari bilan solishtirishni amalga oshiradi.

Ushbu bosqichda taqqoslash qaydnomasi tuziladi, unda barcha farqlar — kamomadlar, ortiqchalar, hisobga olinmagan tovarlar aks ettiriladi. Qaydnomani ham komissiya, ham moddiy javobgar shaxs imzolaydi. Bu inventarizatsiya natijasini huquqiy jihatdan qayd etuvchi muhim hujjatdir.

Agar biror tovar yo‘lda bo‘lsa (masalan, to‘langan, ammo hali do‘konga yetib kelmagan), mas’uliyatli saqlashga topshirilgan yoki buzilgan bo‘lsa, buni ham ko‘rsatish lozim:

• Yo‘ldagi tovarlar — alohida dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi.
• Mas’uliyatli saqlashdagi tovarlar — alohida ro‘yxatga kiritiladi.
• Buzilgan, narxi pasaytirilgan yoki hisobdan chiqarilishi kerak bo‘lgan tovarlar — buzilish to‘g‘risidagi alohida dalolatnoma va (zarur bo‘lsa) hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi.

Kichik biznes sharoitida bunday shakllar erkin tarzda yoki Excel jadvalida tuzilishi mumkin, eng muhimi — barcha asosiy ma’lumotlarni saqlash: qanday tovar, qancha miqdorda, qanday holatda va ma’lumotni kim tasdiqlayotgani. Hujjatlar komissiya a’zolari tomonidan imzolanadi va rahbar tomonidan tasdiqlanadi.

Ushbu bosqich yakunida mulkdor yoki buxgalter to‘liq manzarani ko‘radi: amalda qanday tovarlar mavjudligi, hisobdan nimalar farq qilishi va nimalar qo‘shimcha rasmiylashtirish — hisobdan chiqarish, qo‘shimcha hisobga olish yoki aniqlashtirish talab etilishi haqida.

4-qadam: inventarizatsiya natijalarini umumlashtirish va hisobda aks ettirish

Barcha ma’lumotlar to‘plangach, farqlar aniqlangach, hujjatlar rasmiylashtirilgach va imzolangach, yakunlovchi bosqich — inventarizatsiya natijalarini umumlashtirish va hisobga o‘zgartirishlar kiritish boshlanadi.

Ushbu bosqichda rahbar (yoki yakka tartibdagi tadbirkorning o‘zi) natijalarni tasdiqlash to‘g‘risidagi buyruqni chiqaradi. Bu hujjat inventarizatsiya yakunlarini rasman mustahkamlaydi va keyingi harakatlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi: tovarni hisobdan chiqarish, ortiqchani qo‘shimcha hisobga olish yoki kamomadni moddiy javobgar shaxsdan undirish.

Keyin inventarizatsiya natijalarini hisobga olishning yakuniy qaydnomasi tuziladi. Unda barcha farqlar: ortiqchalar, kamomadlar, qayta navlarga ajratish, tabiiy kamayish, buzilgan tovarlar aks ettiriladi. Hatto biznesda to‘laqonli buxgalter bo‘lmasa ham, bunday qaydnomani Excel jadvalida yuritish mumkin. Eng muhimi — barcha raqamlar va summalarni aniq qayd etishdir.

Natijalar bo‘yicha:

• ortiqchalar kirim qilinadi va hisobga olinadi;
• tabiiy kamayish me’yorlariga mos keladigan kamomadlar hisobdan chiqariladi;
• me’yordan ortiq kamomadlar buyruq asosida aybdor shaxslardan undirilishi mumkin;
• buzilgan tovarlar ham farmoyish yoki dalolatnoma orqali hisobdan chiqariladi.

Barcha yakuniy hujjatlar komissiya a’zolari va moddiy javobgar shaxs tomonidan imzolanishi shart. Shundan so‘ng inventarizatsiya jarayoni rasman yakunlangan hisoblanadi va mulk egasida hisobni to‘g‘rilash yoki zararni qoplash uchun barcha qonuniy asoslar paydo bo‘ladi.

Inventarizatsiya paytidagi ortiqcha va kamomadlar

Aniqlangan tafovutlar — ortiqchalar yoki kamomadlar — kirim yoki chiqim sifatida rasmiylashtirilishi kerak. Ba’zan inventarizatsiya paytidagi kamomad xaridorlarning o‘g‘irligi yoki hisob-kitobdagi xatolar sifatida — belgilangan me’yorlar asosida hisobdan chiqariladi.

Tashkilot uchun jiddiy kamomadni moddiy javobgar shaxs to‘laydi. Inventarizatsiya paytida ba’zan qayta navlash holati aniqlanadi — bu bir xil nomdagi, lekin turli navdagi tovarlarning bir vaqtning o‘zida ortiqchaligi va kamomadi hisoblanadi.

Masalan, hisob ma’lumotlariga ko‘ra, qoldiqlarda 6 quti «Devzira» va 4 quti «Alanga» guruchi mavjud. Xatlov o‘tkazilganda amalda 3 ta «Devzira» va 7 ta «Alanga» borligi aniqlandi. Bunday holat qayta navlash yuz berganini ko‘rsatadi.

Bu vaziyatda tovarlarning narxi bir xil yoki yo‘qligini aniqlash lozim. Hisobda kamomadning ortiqcha summadan oshgan qismi moliyaviy natijalarga yoziladi, shunga ko‘ra, siz e’tiborsiz sotuvchi yoki omborchiga jarima solishingizga to‘g‘ri keladi.

Har qanday holatda, hatto tashkilotga zarar yetkazilmagan bo‘lsa ham, ma’lumotlar sifatini ta’minlash uchun qayta navlashni hisob tizimingizda aks ettirish zarur.

Tafovutlarni qanday bartaraf etish mumkin

Inventarizatsiya natijalariga ko‘ra, kichik do‘konda haqiqiy qoldiqlar va hisob ma’lumotlari o‘rtasida farq paydo bo‘lishi mumkin — bu oddiy holat. Kichik chetga chiqishlar ko‘pincha qayta navlash, yaxlitlash, tovarni qabul qilishdagi xatolar tufayli sodir bo‘ladi. Ularni xarajatlarga kiritish mumkin, ayniqsa agar ular biznes uchun ruxsat etilgan chegaralar doirasida bo‘lsa.

Agar kamomad katta miqdorda bo‘lib, komissiya muayyan xodimning aybini aniqlagan bo‘lsa, rahbar yetkazilgan zararni moddiy javobgar shaxsdan undirib olishga haqli. Bunday qaror buyruq bilan rasmiylashtiriladi va summa ish haqidan ushlab qolinishi mumkin — lekin faqat amaldagi mehnat qonunchiligi doirasida.

Ortiqchalar ham qayd etilishi va kirim qilinishi kerak. Ular doim ham «foyda» degani emas — ko‘pincha bu hisobdagi xatolar oqibatidir. Komissiya ortiqchalik sababini aniqlab, xatoga kim yo‘l qo‘yganini belgilashi lozim. Shundan so‘ng ortiqchalar hisob tizimiga kiritiladi va moliyaviy hujjatlarda aks ettiriladi.

Barcha farqlar — ijobiy ham, salbiy ham — umumiy vedomostlar va dalolatnomalarda rasmiylashtiriladi, ular asosida qoldiqlar yangilanadi va hisobga tuzatishlar kiritiladi.

Shuni tushunish muhimki, O‘zbekistonda inventarizatsiya o‘tkazish majburiyati 19-sonli BHMSda belgilangan. Garchi kichik biznes tekshiruv o‘tkazmagani uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri soliq jarimalariga tortilmasa-da, nazorat organlari (masalan, DSQ tekshiruvi paytida) nomuvofiqliklar yoki hisobot buzilishi holatlari aniqlasa, savollar tug‘ilishi mumkin. Shu bois, muntazam inventarizatsiya biznesni himoya qilish, muammolarni oldini olish va hamma narsani nazorat ostida saqlash uchun muhimdir.

Inventarizatsiya o’tkazishda inson omili qanday hisobga olinadi

Muntazam taftish xodimlarning vijdonsiz xatti-harakatlari va inson omili bilan bog‘liq xatolarni o‘z vaqtida aniqlash uchun zarur.

Bunda inventarizatsiya shunchaki rasmiy tadbir emas, balki haqiqatga mos keladigan ma’lumot olish usuli bo‘lishi muhim.

Buning uchun ikki shartga rioya qilish kerak:

1. Inventarizatsiya xodimlarning ish yukini oshirmasligi lozim.
2. Agar taftish o‘tkazish uchun shtatdagi xodimni tayinlasangiz, uni shu vaqt davomida asosiy vazifalaridan ozod qiling. Yoki tekshiruv uchun tashqi mutaxassisni jalb eting.

Inventarizatsiyaning maqsadi — qoldiqlarni aniq hisoblab chiqish va yakunlash bo‘lib, qayta hisob-kitobni amalga oshirayotgan xodimlar uchun foydali bo‘lgan natijalarni chiqarish emas. Tovar-moddiy boyliklar bilan bog‘liq firibgarliklar va hujjatlardagi soxta ma’lumotlardan qochish uchun autsorsing xizmatlari maqsadga muvofiqdir. Tekshiruv natijalaridan shaxsan manfaatdor bo‘lmagan xodim haqiqiy ko‘rsatkichlarni yashirmaydi va soxta ma’lumotlarni ko‘rsatmaydi.

Jarayonni avtomatlashtirish

Hisobni avtomatlashtirish inventarizatsiya o‘tkazishni osonlashtiradi. Siz doimo do‘konda yoki omborda qancha mahsulot bo‘lishi kerakligini bilasiz. Haqiqiy ma’lumotlarni kiritganingizda, kamomad va ortiqchalarni tezda ko‘rishingiz mumkin: ham dona, ham pul miqdorida.

Biroq, savdo nuqtasi yoki bo‘limni inventarizatsiya uchun yopish — savdoni vaqtincha to‘xtatish demakdir. Shuning uchun uni iloji boricha tezroq o‘tkazish muhim. Bu muammoni avtomatik qayta hisoblash orqali hal qilish mumkin.

Qayta saralash va ortiqcha qog‘ozbozlikka olib keladigan xatolardan qanday qochish mumkin? Komplektatsiya avtomatik ravishda, masalan, МойСкладda tekshirilishini ta’minlash lozim. Buning uchun hisob yuritayotgan dasturingizni, masalan, МойСкладni ma’lumotlarni yig‘ish terminali bilan bog‘lang.

Shunchaki ombordagi tovarlarning shtrix-kodlarini skanerlash kifoya. Tizimning o‘zi tafovutlarni avtomatik ravishda qidiradi va natijada inventarizatsiya ro‘yxatini taqdim etadi.