Do‘kon ochish: bosqichma-bosqich qo‘llanma

Chakana savdo biznesini boshlash uchun asosiy qadamlar — bu biznes-reja ishlab chiqish, joylashuv va ishonchli yetkazib beruvchilarni tanlash, hujjatlarni rasmiylashtirish va savdo uskunalarini xarid qilish, tovarning birinchi partiyasini sotib olish va do‘konni targ‘ib qilish. Maqolada savdo biznesini nimadan boshlash, xatolarga yo’l qo’ymaslik va mutaxassislar qanday amaliy maslahatlar berishini ko‘rib chiqamiz.

Do‘kon ishga tushgandan so‘ng, to‘xtab qolmaslik muhim. МойСклад kabi hisob tizimi yordamida savdoni avtomatlashtiring. U real vaqt tarzida qaysi mahsulotlarga talab yuqori ekanligini va qaysilari sotilmay qolayotganini ko‘rsatadi, assortimentni o‘z vaqtida yangilashga va daromadni oshirishga yordam beradi. Sinab ko‘ring — xizmat bepul taqdim etiladi.

Chakana savdo do‘konini ochish bo‘yicha bosqichma-bosqich yo‘riqnoma

Savdo biznesini boshlashdan oldin rivojlanish strategiyangizni yaxshilab rejalashtirish kerak va, albatta, byudjetni hisoblash zarur. Nima va qanday qilish kerakligini bosqichma-bosqich ko‘rib chiqamiz.

1-qadam: yo‘nalishni tanlang

Boshida nimani sotmoqchi ekaningizni aniqlang. Boshlang‘ich kapital hajmi va rivojlanish strategiyasi yo‘nalishni tanlashga bog‘liq. Masalan, kiyim-kechak do‘koni va oziq-ovqat do‘koniga yondashuv juda farq qiladi.

Birinchi o’rinda ushbu savollarga javob berish kerak:

• Maqsadli auditoriyani aniqlash kerak — mijozlaringiz kim. Assortiment shunga bog‘liq. Masalan, faqat bolalar kiyimi bilan shug’ullanasizmi yoki barcha yoshdagilargami.
• Savdoni qaysi mahsulotlardan boshlaysiz, nimalarni esa keyinroq qo‘shgan maqul.
• Narx siyosati — mo‘ljallayotgan auditoriyangizga bog‘liq.
• Do‘konni qaysi kanallar orqali targ‘ib qilasiz, qayerda reklama berasiz.

Hozirda ushbu turdagi mahsulotlarga talab yuqori:

• kiyim-kechak va poyabzal
• oziq-ovqat mahsulotlari
• bolalar uchun mahsulotlar
• elektronika, maishiy texnika
• uy-ro‘zg‘or buyumlari
• bayramlar uchun tovarlar (masalan, to‘y uchun mahsulotlar)

Shu bilan birga, o‘zingiz qiziqadigan va biror narsa biladigan sohani tanlaganingiz ma’qul. Bu holda biznes xususiyatlarini o‘rganish, ta’minotchilarni topish va jarayonlarni yo‘lga qo‘yish uchun kamroq vaqt talab etiladi.

2-qadam: talab va raqobatchilarni o‘rganing

Chakana savdoda raqobat juda kuchli, shuning uchun boshqalarning ishlari qanday ketayotganini o‘rganish va mijozlarni qanday jalb qilishni oldindan o‘ylab ko‘rish kerak. Avvalo, bir xil hududda savdo qilayotganlarga e’tibor bering.

Qulay bo’lishi uchun raqobatchilar haqida ma’lumotlar jadvalini tuzish mumkin: do‘konlar nomi, ularning joylashuvi, qaysi mahsulotlar sotilishi va sotilmasligi, maqsadli auditoriyasi, targ‘ibot kanallari, narxlar.

Raqobatchilarning taxminiy tahlili:

Shunday qilib, siz to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bilvosita raqobatchilarni aniqlay olasiz. To‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatchilar — xuddi shunday yoki o‘xshash mahsulotlarni sotuvchilar, bilvosita raqobatchilar esa — o‘xshash mahsulotlarni sotsa-da, narxi va maqsadli auditoriyasi farq qiladigan sotuvchilardir.

Shuningdek, qadoqlash, bepul yetkazib berish yoki alohida mijozlarga xizmat ko‘rsatishga ham e’tibor qaratish lozim.

3-qadam: ijaraga joy topish

Tovar biznesi uchun joylashuv eng muhim omil hisoblanadi. Xaridorlar ham maqsadli, ham shunchaki ko‘chadan kirib kelishi mumkin, shuning uchun ko‘zga tashlanish juda muhim.

Avvalo, atrofingizda raqobatchilaringiz bor-yo‘qligini tekshiring. Buni Google Xaritalarda osongina tekshirish mumkin — mahsulotlaringiz turini qidiruvga kiriting.

Natijada, atrofingizdagi barcha raqobatchilarni ko‘rasiz. Masalan, bu yerda Toshkentdagi koreys kosmetikasi do‘konlarini qidirdik:

Joy yaxshi yoki unchalik emasligini tushunish uchun hududdagi o‘z yo‘nalishingizdagi savdo nuqtalari zichligini, shuningdek, aholi zichligini o‘rganishingiz mumkin. Masalan, oziq-ovqat do‘koni birinchi qatorda, ya’ni ko‘chaga chiqadigan joyda bo‘lishi kerak.

Yana bir muhim shart — piyodalar oqimi. Buni mustaqil ravishda o‘lchash mumkin — buning uchun do‘kon oldiga turli vaqtlarda kelib, yonidan o‘tayotgan odamlar sonini sanash kerak.

10 daqiqadada 50 kishi o’tsa — bu o‘rtacha yaxshi ko‘rsatkich hisoblanadi. Shuningdek, do‘kon yonida avtomobil to‘xtash joyi bo‘lgani ma’qul. Bundan tashqari, maqsadli mijozlar oqimini oshiradigan ba’zi “jalb qiluvchi omillar” ham mavjud.

Agar siz kundalik ehtiyoj mahsulotlari — oziq-ovqat, non, sut sotsangiz, aholi yashaydigan hududlarda piyodalar oqimi eng ko‘p bo‘lgan joyni tanlaganingiz maqulroq. Odam do‘konga aynan shu narsalar uchun boradi, shuning uchun bu holda uyga yaqinlik masalasi hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Gullar va sovg‘alar kabi hissiy xaridlar uchun esa do‘kon ko‘zga tashlanib turishi muhim, qo‘shimcha afzallik — qiziqarli va jozibador tarzda bezatilgan tashqi ko‘rinishdir.

Mijoz o‘ylab, taqqoslab xarid qiladigan narsalar (maishiy texnika, uy-ro‘zg‘or buyumlari) uchun bo’lsa vaziyat umuman boshqacha. Bunday holda, sizning maqsadli auditoriyangiz to‘plangan nuqtalar: qurilish bozorlari, gipermarketlar yoki yangi qurilgan hududlar yaqinida joylashish eng yaxshi tanlov bo‘ladi.

Savdo joyini internetdan mustaqil ravishda izlash yoki rieltorga murojaat qilish mumkin. Qanday joy tanlashingizdan qat’i nazar, u yashash uchun mo‘ljallanmagan bo‘lishi hamda yong‘in xavfsizligi va sanitariya talablariga javob berishi shart.

Joy tanlashda e’tibor berish kerak bo’lgan omillar:

• yashash uchun mo‘ljallanmagan bo’lishi kerak
• mijozlar oqimi zichligi
• ijara to‘lovi
• yong‘in signalizatsiyasi, chiqish yo‘llari, favqulodda chaqiruv tugmasi, tashrif buyuruvchilar orasida maqsadli xaridorlar soni
• joylashuv
• elektr energiyasi sarfi (pechlar, muzlatgichlar, peshlavha uchun), xona rejasi.

4-qadam: biznes-reja tuzish

Do‘konning biznes-rejasi kutilayotgan xarajatlarni rejalashtirish va samaradorlikning asosiy ko‘rsatkichlarini hisoblashda yordam beradi. Shuningdek, u tavakkalchiliklarni baholash va tovarning o‘zini qoplash muddatini, binobarin, kutilayotgan daromadni aniqlash imkonini beradi.

1. Bir martalik xarajatlarni hisoblang. Masalan, binoni ta’mirlash, savdo jihozlarini sotib olish, korxonani ro‘yxatdan o‘tkazish, tovarning birinchi partiyasini xarid qilish va hokazo. Faraz qilaylik, bu summa 70 million so‘mni tashkil etsin.

2. Oylik xarajatlarni yozing: ijara haqi, reklama, kommunal to‘lovlar, tovar xarid qilish, xodimlar ish haqi. Masalan, 45 million so‘m chiqadi.

3. Rejalashtirilgan daromadni hisoblang. Buning uchun o‘xshash do‘konlarning o‘rtacha chek va xaridorlar oqimi haqidagi ma’lumotlardan foydalanish lozim. Faraz qilaylik, bunday do‘konlarda o‘rtacha chek 100 ming so‘m, kuniga taxminan 40 ta xaridor tashrif buyuradi. Oylik tushum 120 million so‘mni tashkil etadi.

4. Taxminiy foydani hisoblash uchun daromaddan doimiy xarajatlarni, shuningdek, soliqlar va ko‘zda tutilmagan xarajatlarni ayirish kerak. Faraz qilaylik, 15 million so‘m qoladi.

5. Endi biznesning o‘zini qoplash muddatini hisoblash mumkin. Agar biznesga kiritilgan sarmoya 100 million so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, oylik foyda 15 million so‘m bo‘lsa, do‘kon 7 oydan so‘ng o‘zini qoplaydi.

Biznes-rejani mutaxassisga buyurtma berish yoki o‘zingiz yozishingiz mumkin. Tayyor andozalarni o‘zingizga moslashtirish uchun asos sifatida foydalanish maqsadga muvofiq.

Misol:

Bu taxminiy summa. Real xarajatlar turli omillarga bog‘liq: zal maydoni va uning joylashuvi, xodimlar soni va hokazolar.

5-qadam: biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish

Biznesni qonuniy yuritish uchun uni ro‘yxatdan o‘tkazish kerak: yakka tartibdagi tadbirkor (YATT) sifatida yoki mas’uliyati cheklangan jamiyat (MCHJ) shaklida. Shuningdek, soliq tizimini ham tanlash kerak. Buni batafsil ko‘rib chiqamiz.

YATT

Yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‘yxatdan o‘tish osonroq va unumliroq. YATTni ochish uchun soliq inspeksiyasiga faqat uchta hujjat taqdim etiladi: ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza, davlat boji to‘langanligi haqidagi kvitansiya va pasport nusxasi.

YATTni Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali ham, Davlat xizmatlari markazida shaxsan ro‘yxatdan o‘tkazishingiz ham mumkin. Shaxsan murojaat qilinganingizda davlat boji miqdori bazaviy hisoblash miqdorining (BHM) 1 baravari (375 000 so‘m), hujjatlarni onlayn topshirishda esa BHMning 0,9 baravari (337 500 so‘m)ni tashkil etadi.

Afzalliklari:

• Ro‘yxatdan o‘tkazish oson va arzon
• YATT buxgalteriya hisobini yuritishi shart emas
• Jarimalar MCHJnikiga qaraganda kamroq
• Tadbirkorning barcha daromadi uning shaxsiy mablag‘i hisoblanadi va u bu mablag‘larni o‘z ixtiyoriga ko‘ra erkin tasarruf etishi mumkin.

Kamchiliklari:

• YATT majburiyatlar bo‘yicha o‘zining shaxsiy mol-mulki bilan javobgar bo‘ladi
• Biznesni sotish imkoni yo‘q

MCHJ

O‘zbekistonda MCHJ ochish uchun bir qancha majburiy qadamlarni bosish va xarajatlarni amalga oshirish zarur. Hozirgi kunda ustav kapitali miqdori qonun bilan qat’iy belgilanmagan bo‘lib, uni ta’sischilar mustaqil ravishda belgilashlari mumkin. Biroq, faoliyatning aksariyat turlari uchun odatda 1 000 000 so‘mdan yuqori miqdor mo‘ljal qilib olinadi. Ustav kapitali kompaniyaning hisob raqamiga kiritiladi.

MCHJni ro‘yxatdan o‘tkazish uchun davlat boji bir bazaviy hisoblash miqdori (BHM) bo‘lib, u 2024 yil 1 oktyabrdan 375 000 so‘mni tashkil etadi. Hujjatlarni Davlat xizmatlari markazi orqali topshirganda to‘liq summani to‘lash lozim. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (YIDXP) orqali onlayn ro‘yxatdan o‘tishda esa davlat bojiga BHMning 90 foizigacha (taxminan 337 500 so‘m) chegirma qo‘llaniladi.

Ayrim hujjatlarni tasdiqlash uchun notarius xizmati talab etilishi mumkin, ayniqsa ta’sischilar chet ellik bo‘lsa. MCHJ direktori O‘zbekiston rezidenti bo‘lishi shart, aks holda chet el fuqarosi ishlash uchun ruxsatnoma olishi kerak. Ta’sischilar jismoniy yoki yuridik shaxslar, shu jumladan chet el fuqarolari ham bo‘lishi mumkin.

MCHJ bitta yoki elliktagacha ta’sischiga ega bo‘lishi mumkin, ularning har biri ustav kapitalida o‘z ulushiga ega bo‘ladi. Ta’sischilar shaxsiy mulklari bilan javobgar bo‘lmaydilar, balki faqat o‘z ulushlari doirasida mas’uliyatni o‘z zimmalariga oladilar.

Kompaniyada buxgalteriya hisobini yuritish va hisobotlarni topshirish majburiy hisoblanadi. Bu esa buxgalter yollashni yoki autsorsing xizmatidan foydalanishni taqozo etadi. Shuningdek, bank hisob raqamini ochish ham zarur.

Direktor ish haqi masalasida: direktorni mehnat shartnomasi asosida ishga qabul qilishda eng kam ish haqi miqdoriga rioya etilishi shart (O‘zbekistonda 2023-yil 1-dekabrdan boshlab eng kam ish haqi 1 050 000 so‘mni tashkil etadi). Faoliyat bo‘lmagan taqdirda, ish haqi saqlanmaydigan ta’til rasmiylashtirilishi mumkin, biroq direktor rasman tayinlanishi va rasmiylashtirilishi lozim.

O‘zbekistonda MCHJning afzalliklari:

• Bir nechta hammuassis bo‘lishiga ruxsat etiladi (50 kishigacha).
• Ta’sischilarning javobgarligi ularning ulushlari bilan cheklangan, shaxsiy mol-mulk kompaniya qarzlari uchun javobgar bo‘lmaydi.
• Istalgan paytda ulushni boshqa ishtirokchiga yoki uchinchi shaxsga sotish yoki o‘tkazish mumkin.
• MCHJ faoliyat turlari va investorlarni jalb qilish bo‘yicha keng imkoniyatlarga ega.

Kamchiliklari:

• MCHJni ro‘yxatdan o‘tkazish YaTTga nisbatan ko‘proq kuch va mablag‘ talab qiladi.
• Buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot topshirish zarur.
• Bank hisob raqami ochish majburiy.
• Chet ellik direktor uchun ishlash ruxsatnomasi talab qilinishi mumkin.

6-qadam: soliq tizimini tanlash

Noto‘g‘ri soliq tizimi tanlansa, pul va vaqt yo‘qotilishi mumkin. Soliq tizimini tanlashda biznesning qanday ro‘yxatdan o‘tkazilgani muhim ahamiyatga ega.

Umumiy soliq tizimi (UST)

• Ro‘yxatdan o‘tishda barcha yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shaxslarga avtomatik ravishda belgilanadi.
• Tashkilotlar foyda solig‘i 15% ni tashkil etadi (20% dan pasaytirilgan).
• Yakka tartibdagi tadbirkorlar jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ini 12% stavkada to‘laydilar (avvalgi 13% o‘rniga).
• UST, shuningdek, majburiy QQS hisoblashni (12%), mol-mulk solig‘i, ijtimoiy soliqlar va boshqalarni o‘z ichiga oladi.
• Eng yuqori soliq yuki va qat’iy hisobot talabi yirik korxonalar va QQS bilan ishlovchilar uchun mos keladi.

Soddalashtirilgan soliq tizimi (SST)

• Yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shaxslarga QQS va foyda solig‘i o‘rniga yagona soliq to‘lash imkonini beradi.
• Stavkalar: an’anaviy savdo uchun aylanmadan 4%, elektron tijorat uchun 3% (2024-yilda 2% dan ko‘tariladi).
• Daromadi 1 milliard so‘mdan oshgan soliq to‘lovchilar uchun QQS majburiydir.
• SST faoliyat turlari bo‘yicha cheklovlarni hisobga olgan holda mikrofirmalar uchun ixtiyoriylik xususiyatini saqlab qoladi.
• Ayrim sohalar uchun soliq imtiyozlari bekor qilinadi.

Patent soliq tizimi

• Faqat xodimlar soni 15 nafargacha bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlarga qo‘llaniladi.
• Soliq stavkasi — 6%.
• Faoliyat turlari bo‘yicha cheklovlar: kuchli spirtli ichimliklar, dori vositalari, mo‘yna mahsulotlari va poyabzal sotish taqiqlanadi.
• Patent qat’iy belgilangan soliq yukiga ega kichik biznes uchun mosdir.

Umuman olganda, 2025-yil uchun O‘zbekiston soliq tizimi soliq hisobini raqamlashtirish va avtomatlashtirish hisobga olingan holda, yirik soliq to‘lovchilar uchun QQS va foyda solig‘i bo‘yicha majburiyatlarni saqlab qolgan hamda kichik biznes uchun soddalashtirilgan tartiblarni taqdim etgan holda yanada moslashuvchan yondashuvni ko‘zda tutadi.

7-qadam: IFUT kodini tanlash

O‘zbekistonda iqtisodiy faoliyat turlari tasniflagichi — IFUT (Iqtisodiy faoliyat turlarining umumdavlat tasniflagichi) qo‘llaniladi. Ushbu tasniflagich kompaniyalar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning muayyan faoliyat turlariga mos keladigan kodlarning tizimlashtirilgan ro‘yxatini o‘z ichiga oladi.

IFUT bo‘yicha asosiy jihatlar:

• Biznesni (YATT yoki MChJ) ro‘yxatdan o‘tkazishda bitta asosiy IFUT kodi — eng ko‘p daromad keltiradigan kodni, shuningdek, agar turli faoliyat turlari rejalashtirilgan bo‘lsa, qo‘shimcha kodlarni ko‘rsatish lozim.
• Asosiy kod tushum ulushi, xodimlar soni, aktivlarning o‘ziga xos xususiyatlari va biznesning ixtisoslashuvi asosida aniqlanadi.
• Ortiqcha yoki noaniq kodlarni ko‘rsatish mumkin emas, chunki bu soliq jarimalari va qo‘shimcha tekshiruvlarga sabab bo‘lishi mumkin.
• O‘zbekistondagi IFUT tasniflagichi beshta darajadan (seksiyalar, bo‘limlar, guruhlar, sinflar va kichik sinflar) iborat bo‘lib, NACE (Yevropa tasniflagichi)ga o‘xshash kodlarni o‘z ichiga oladi.
• Chakana savdoga oid kodlar (masalan, oziq-ovqat mahsulotlari) savdo formatlarini aniqlashtiruvchi turli kichik toifalarga ega: do‘konlar, bozorlar, internet-savdo, yetkazib berish va hokazo.
• Mintaqaviy xususiyatlar inobatga olinadi: O‘zbekistonning turli hududlarida soliq stavkalari va talablari farq qilishi mumkin.
• Qonunchilikda to‘g‘ri soliqqa tortish, litsenziyalashga rioya etish va imtiyozlardan foydalanish uchun kod tanlashda aniqlik va konkretlik talab etiladi.

IFUTni tanlash va ko‘rsatish qat’iy tartibga solingan bo‘lib, tadbirkor yoki kompaniya faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlarini sinchkovlik bilan tahlil qilishni talab etadigan biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish va yuritishning muhim bosqichi hisoblanadi.

8-qadam: bankda hisob raqami ochish

Chakana do‘kon bank hisob raqamisiz ishlay olmaydi. U biznes ehtiyojlarini qoplash: bino ijarasi, kommunal xizmatlar, soliqlar va xodimlar maoshini to‘lash uchun zarur.

Hisobraqam ochish uchun bankka hujjatlar taqdim etish kerak. Ba’zi banklarda yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun faqat pasport, MChJ uchun esa direktor pasporti, uni tayinlash to‘g‘risidagi buyruq va ustav yetarli bo‘ladi. Aniq hujjatlar to‘plami haqida bankingizning mijozlarni qo‘llab-quvvatlash xizmatidan bilib olishingiz mumkin.

Bank tanlashda quyidagilarga e’tibor qarating:

• Tariflar. Bir nechta bankda hisobraqamni oylik yuritish narxi va pul o‘tkazmalari uchun olinadigan foizni solishtiring.
• Biznes-karta. U hisob-kitob raqamiga ulangan bo‘lib, u orqali do‘konlarda to‘lov qilish, shuningdek, uni to‘ldirish va undan naqd pul yechib olish mumkin.
• Shaxsiy kartaga pul yechib olish limitlari. Bunday limitlar barcha banklarda mavjud, ularning miqdorini aniqlashtiring va sizga mos kelish-kelmasligini o‘ylab ko‘ring.
• Bonuslar va maxsus takliflarning mavjudligi. Masalan, ekvayring uchun bepul terminal.
• Qo‘shimcha imkoniyatlar. Masalan, mijozga to‘g‘ridan-to‘g‘ri smartfon orqali hisob-faktura yuborish.

9-qadam: savdo va kassa jihozlarini xarid qilish

Do‘konni mebel bilan jihozlash, tovarlarni joylash, kassalar va to‘lov terminallarini o‘rnatish zarur.

Kassa apparati

O‘zbekistonda ko‘pchilik tadbirkorlar uchun onlayn kassa apparatlari majburiydir. Ular fiskal chekni chop etadi, sotuvlar haqidagi ma’lumotlarni qayd etadi va ularni avtomatik tarzda fiskal ma’lumotlar operatori orqali Davlat soliq qo‘mitasiga yuboradi.

Hozirda kassa texnikasi va virtual kassalarning ko‘plab turlari mavjud: ixcham mobil yechimlardan tortib kengaytirilgan funksiyalarga ega statsionar qurilmalargacha. O‘rtacha kassa narxi 2 million so‘mdan boshlanadi.

1. Statsionar onlayn kassalar. Ular bir joyda, bevosita hisob-kitob nuqtasida foydalanish uchun mo‘ljallangan. Odatda bular elektr tarmog‘idan ishlaydigan simli modellardir.

2. Mobil onlayn kassalar. Bu qurilmalar ko‘chma foydalanish uchun mo‘ljallangan. Ko‘pincha xizmat ko‘rsatish sohasida, jumladan, kuryerlik xizmatlarida, ovqat va boshqa tovarlarni yetkazib berishda qo‘llaniladi.

3. Fiskal registratorlar. Bu turdagi kassalar mustaqil ishlamaydi. Ishlashi uchun noutbuk, smartfon yoki planshetga ulanishi kerak. Fiskal registratorlar chakana savdo do‘koni uchun eng oddiy va arzon variantdir. Shunchaki uni noutbukka ulang, kassa dasturini o‘rnating va ishlashni boshlashingiz mumkin.

Karta qabul qilish terminali

Chakana savdo uchun bank kartasi bilan to‘lov qabul qilish uchun savdo ekvayringi kerak bo‘ladi. Bu majburiy emas, lekin bugungi kunda hamma joyda karta bilan to‘lov qilinayotgani uchun, usiz ishlash qiyin. Ekvayringni kassa bilan birlashtirish yoki “ikki bir"da qurilmasini darhol ulash mumkin.

Ulash uchun bank bilan savdo ekvayringi shartnomasini imzolashingiz va bank mutaxassisi bilan kelishib olishingiz kerak — u kelib terminalni ulab beradi.

Shtrix-kod skaneri

Bugungi kunda birorta do‘kon shtrix-kod skanerisiz ishlamaydi. Kassa uskunasi bilan mos keladigan qurilmani tanlash lozim.

Mavjud ulanish usullariga e’tibor qarating. Mobil kassa uchun USB portli yoki Bluetooth modulli skaner mos keladi. Smart terminallar va POS tizimlar uchun esa RS-232 va USB portli qurilmalar kerak bo‘ladi.

O‘rtacha shtrix-kod skanerining narxi 500 000 so‘mni tashkil etadi.

Ma’lumotlarni yig‘ish terminali

Ma’lumotlarni yig‘ish terminali (MYT) mahsulotlar bilan ishlashni sezilarli darajada osonlashtiradi: siz shunchaki shtrix-kodlarni skanerlash orqali komplektatsiyani tekshirishingiz va inventarizatsiya o‘tkazishingiz mumkin.

Buning uchun tovar hisobi dasturi kerak bo‘ladi. МойСклад juda mos keladi. Inventarizatsiya paytida ombordagi mahsulotlarning shtrix-kodlarini shunchaki skanerlang. Tafovutlarni tizim avtomatik ravishda, sizning ishtirokingizsiz tekshiradi. Natijada, МойСклад tayyor inventarizatsiya ro‘yxatini taqdim etadi.

Mebel va boshqa jihozlar

Mebelni tayyor holda sotib olish yoki buyurtma asosida tayyorlatish mumkin. Birinchi variant arzonroq bo‘ladi, ammo ikkinchisida savdo zalining o‘ziga xos xususiyatlarini, masalan, kichik tokchalar yoki chuqurchalarni hisobga olish mumkin. Xaridorlar do‘kon bo‘ylab mahsulotlarga tegmasdan va o‘tkir burchaklarga urilmasdan erkin harakatlanishlari kerak.

Savdo vitrinalari va javonlari o‘lchamlari, sig‘imi va tuzilish xususiyatlari, shuningdek, vazifasi bilan farqlanadi. Tejashning yaxshi usuli — ishlatilgan mebellarni xarid qilishdir.

10-qadam: Sanitariya-epidemiologiya qo‘mitasini xabardor qilish

O‘zbekistonda sanitariya me’yorlariga rioya etilishi ustidan nazorat Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi tomonidan amalga oshiriladi.

Do‘kon ochishdan oldin vakolatli organni faoliyat boshlanishi haqida xabardor qilish kerak. Buni ERI yordamida elektron tizim (masalan, license.gov.uz) orqali amalga oshirish osonroq.

Bildirishnomada quyidagilar ko‘rsatiladi:

• Qo‘mita bo‘limining nomi;
• yakka tartibdagi tadbirkorning F.I.Sh. yoki tashkilotning nomi;
• STIR;
• biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish ma’lumotlari;
• do‘konning amalda ishlash manzili;
• faoliyat turlari kodlari (IFUT analogi).

Do‘konning amalda ochilishidan 5 kun oldin xabarnoma yuborish kerak.

Shunday qilib, siz biznesning sanitariya me’yorlariga muvofiqligini tasdiqlaysiz. Bu savdo nuqtasi faoliyatini boshlashning majburiy shartidir.

11-qadam: maxsus hisob — tovarlarni markirovkalash va MChNni nazorat qilish

O‘zbekistonda “Asl belgisi” deb nomlangan tovarlarni raqamli markirovkalashning milliy tizimi amal qiladi. U yordamida markirovkalangan mahsulotlarning barcha bosqichlardagi — ishlab chiqaruvchidan to yakuniy iste’molchigacha bo‘lgan harakati kuzatib boriladi, bu esa tovarlarning haqiqiyligi va sifatini kafolatlaydi.

Chakana savdo nuqtasida markirovka bilan ishlash uchun quyidagilar talab etiladi:

• “Asl belgisi” tizimida ro‘yxatdan o‘tish;
• Tizimga kirish va elektron yukxatlar bilan ishlash uchun kuchaytirilgan malakali elektron imzo (KMEI);
• Tovarlar haqidagi ma’lumotlarni uzatish uchun elektron hujjat aylanmasi operatori bilan shartnoma tuzish;
• Jihozlar — mahsulotlarga qo‘yiladigan Data Matrix kodlarini o‘qish uchun 2D skaner yoki terminal;
• Markirovkalangan tovarlar bilan ishlashni va ularni sotishda muomaladan chiqarishni qo‘llab-quvvatlaydigan kassa dasturiy ta’minoti (onlayn kassa bilan bog‘lanish).

“Asl belgisi” tizimi kassa cheklari va elektron hisob-fakturalarda markirovka qilinishi majburiy bo‘lgan toifalar ro‘yxatidagi tovarlar uchun markirovka kodlarini albatta aks ettirishni talab qiladi. Markirovkalash qoidalarini buzish jarima va sanksiyalarga olib keladi.

Shuningdek, O‘zbekistonda tamaki mahsulotlarining maksimal chakana narxi (MChN) nazorati amal qiladi, u chakana savdo uchun narxning yuqori chegarasini belgilaydi.

Shunday qilib, tamg‘alangan mahsulotlar bilan ishlaydigan chakana savdo do‘koni Asl Belgisi raqamli markirovkalash tizimining milliy talablarini to‘liq qo‘llab-quvvatlashi va tamaki mahsulotlarini sotishda MRC nazorat qoidalariga rioya qilishi shart.

МойСклад xizmati Asl Belgisi tizimi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri integratsiyaga ega — siz tamg‘alangan tovarlarni qonunning barcha talablariga muvofiq xotirjam sotishingiz mumkin.

12-qadam: ta’minotchilarni topish

Do‘konni tayyorlash bilan bir vaqtda tovar yetkazib beruvchilarni izlash lozim. Nafaqat narxlarga, balki sharhlarga ham e’tibor qaratish kerak. Bu masalada asosiy xususiyat ishonchlilikdir.

Ta’minotchilarni barcha kanallar orqali qidirish mumkin: internetda, raqobatchilar orqali yoki hatto mahsulot qadoqlaridagi ma’lumotlar yordamida.

Yetkazib beruvchidan narxlar ro‘yxatini so‘rashingiz va yetkazib berish shartlarini aniqlab olishingiz kerak. Quyidagilarni so‘rang:

• tovar birligi va partiya narxi
• chegirmalar mavjudligi va ularni qanday olish mumkinligi
• mahsulot assortimenti
• to‘lov shartlari va yetkazib berish muddati
• minimal buyurtma hajmi
• almashtirish shartlari va nuqsonli mahsulotlarni qaytarish tartibi

O‘rtacha hisobda, do‘konlar bir vaqtning o‘zida 3-5 ta ta’minotchi bilan ishlaydi. Bu eng yaxshi shartlarni kuzatib borish va biror kompaniya yopilgan taqdirda zaxira variantiga ega bo‘lish imkonini beradi.

Ta’minotchilar bilan shartnoma tuziladi. Unda bitim shartlari ko‘rsatiladi, shuningdek, to‘lovlarni kechiktirish, hajm uchun chegirmalar yoki naqd pul to‘lovi kabi qo‘shimcha shartlarni ham belgilash mumkin.

13-qadam: xodimlarni topish va ishga qabul qilish

Do‘kon uchun xodimlarni mashhur vakansiya saytlari va bandlik xizmatlari orqali izlash mumkin.

Xodimlarni rasman ishga olish kerak — bu ish beruvchining majburiyatidir. Mehnat shartnomalari elektron yoki qog‘oz shaklida tuziladi, lekin albatta 5 ish kuni ichida Yagona milliy mehnat tizimida (YNMT) ro‘yxatdan o‘tkazilishi shart.

14-qadam: ochilishga reklama kampaniyasini o‘tkazish

Do‘konni ochishdan oldin savdo nuqtasini targ‘ib qilish kampaniyasini oldindan puxta rejalashtirish lozim.

Tashqi reklama. Do‘konni ochish jarayonida ham binoning tashqi devorlariga bu yerda savdo nuqtasi ochiladigan haqida ma’lumot beruvchi plakatlarni osib qo‘yish mumkin. Masalan, “Gullar do‘koni 15-mayda ochiladi” degan banner mos keladi.

Shuningdek, do‘kon ochilishidan oldin flayerlar tarqatish ham ajoyib yechim bo‘lishi mumkin. Ularda ma’lum tovar guruhlari uchun chegirmalarni ko‘rsatish mumkin. Bu birinchi xaridorlarni jalb etishga yordam beradi.

Kirish qismini bezatish. Do‘konning kirish qismini rangdor sharlar, chiroqlar yoki gul kompozitsiyalari bilan bezatish mumkin. Bezaklar ko‘zga yaqqol tashlanishi kerak.

Audio reklama. Yangi do‘kon haqida ma’lumot beradigan ovozli kolonkalarni o‘rnatish mumkin. Biroq, haddan tashqari bezovta qiluvchi reklama odamlarni jahliga tegishi mumkinligini hisobga olish kerak.

Yutqiziqsiz lotereya. Ochilishdan so‘ng, masalan, chegirma sertifikatini o‘ynatish mumkin — barcha ishtirokchilar 5 dan 15% gacha chegirma oladi. Bu ko‘proq xaridorlarni jalb qilishga yordam beradi.

Bloger bilan hamkorlik. Ko‘proq odamlar chakana savdo do‘koni ochilishi haqida bilishlari uchun mahalliy blogerdan e’lon joylashtirish xizmatini so‘rashingiz mumkin.

Targ‘ibot kontseptsiyasini ishlab chiqish

O‘zbekistonda tovar biznesini reklama qilish uchun ko‘pincha quyidagilardan foydalaniladi:

Google Xaritalar. Georeklama muayyan hududdagi raqobatchilar orasida ajralib turishga va atrofdagi ko‘proq mijozlarni jalb qilishga imkon beradi.

Xaritalarda joylashtirish bepul. Do‘kon kartochkasida savdo yo‘nalishi, aloqa ma’lumotlari, veb-sayt va ijtimoiy tarmoqlarga havolalar, rasmlar va narxlar ko‘rsatiladi. Bu birinchi tashrifdan oldinoq do‘konga nisbatan ishonch shakllantirishga yordam beradi.

Rasmlar qo‘shing. Ular do‘konning mahsulot assortimenti va muhitini eng yaxshi tomondan namoyish etadi. Xaridorlarni fikr bildirshga undang — ijobiy baholar samaradorlikni oshiradi va mijoz tanloviga ta’sir ko‘rsatadi.

Pullik joylashtirish xizmatini ham ulash mumkin. Bunday holda, do‘kon qidiruv natijalarida birinchi o‘rinlarda ko‘rsatiladi va brend belgisi uni raqobatchilardan ajratib turadi. Shuningdek, mahsulotlar vitrinasi va chegirmalar haqidagi ma’lumotlar ham mavjud bo‘ladi.

Telegram va Instagram. O‘zbekistonda bular auditoriya bilan muloqot qilish uchun asosiy platformalardir. Mashhur shahar yoki soha hamjamiyatlari administratorlari bilan kelishib oling. Agar e’lon muvaffaqiyatli bo‘lsa, oyiga bir marta muntazam ravishda postlar seriyasini joylashtirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Aksiyalar, chegirmalar, bonus dasturlari. Xaridorlar e’tiborini jalb qilishning ko‘plab usullari mavjud — sovg‘alar, bepul namunalar va boshqalar. Mahsulot guruhlari yoki eski kolleksiya narxlarini pasaytirish mumkin. Yoki “rag‘batlantiruvchi” chegirma taklif qilish mumkin — bonusga ega bo‘lish uchun xaridor ma’lum harakatlarni bajarishi kerak, masalan, 500 ming so‘mlik tovar sotib olishi lozim.

МойСкладda xaridorlar uchun bonus dasturini sozlang. Bonuslarni yig‘ish va sarflash mumkin: ular bilan xaridlarni to‘lash imkoniyati mavjud. Kechiktirilgan hisoblash va xush kelibsiz ballari ham bor.

15-qadam: Onlayn savdoga o‘tish

Barqaror daromadga erishganingizdan so‘ng onlayn kanallarni sinab ko‘ring.

Marketpleyslar

Xatolarga yo‘l qo‘ymaslik uchun Uzum Market uchun yo‘riqnomamizni o‘rganib chiqing. Shuningdek, МойСкладda Ozon, Wildberries, Yandeks Market GO bilan integratsiyalar mavjud.

OLX, BirBir

OLX, BirBir — biznes uchun yetarlicha baholanmagan, ammo samarali kanallardan biridir. Aslida, hozirda bular xuddi Uzum Market kabi marketpleyslar, ammo o‘ziga xos xususiyatlari va pastroq kirish chegarasi bilan. Maydoncha komissiyalari yo‘q va siz tovarni saqlash uchun pul sarflamaysiz, chunki o‘z omboringiz yoki do‘koningizdan savdo qilishingiz mumkin.

U yerda o‘z veb-saytingiz va targ‘ibot ko‘nikmalarisiz sotishni boshlashingiz mumkin. Barcha vositalar dastlabki holatda o‘rnatilgan.

Onlayn vitrina

Bu veb-saytsiz va tashqi platformalarda ro‘yxatdan o‘tmasdan amalga oshiriladigan savdolardir.

Bu qanday ishlaydi? Mahsulotlarni МойСкладga, masalan, Exceldan yuklang, katalogga ochiq havola yarating va uni reklama, tarqatma xabarlar yoki ijtimoiy tarmoqlarga joylashtiring.

Xaridor havolaga o‘tib, kontaktlarini qoldiradi va o‘zi buyurtma beradi — bu avtomatik ravishda МойСкладda paydo bo‘ladi. Qabul qilingan buyurtma uchun xizmatda to‘lov havolasini yaratish, yetkazib berishni belgilash, chekni urish va yuborish mumkin.

16-qadam: Do‘konda hisobga olish

Ko‘pincha butun biznesning taqdiri unga bog‘liq bo‘ladi. Tovar hisobi tushum haqidagi ma’lumotlarni tezkor olish, assortimentni to‘g‘rilash va sotuvlar pasayishi sabablarini aniqlash imkonini beradi.

Ma’lumotlarning to‘liqligi hisob qanday yuritilishiga bog‘liq: oddiy daftarga yoki Excel jadvaliga yozib qo‘yish mumkin, yoki har bir bosqichda tovar harakatini onlayn rejimda kuzatib borish mumkin. Keyingi holat uchun maxsus dastur kerak bo‘ladi. Masalan, МойСклад.

Yetkazib beruvchilarga buyurtmalar. Xizmat yetkazib beruvchilarga ham qo‘lda, ham avtomatik tarzda buyurtma berish imkonini beradi — siz minimal qoldiq miqdorini belgilaysiz, dastur buyurtmani shakllantiradi. Avtomatik hisoblangan mahsulot tannarxini darhol ko‘rasiz.

Siz doimo qancha mahsulotingiz qolganini va qancha sotib olishingiz kerakligini aniq bilasiz. Buni Xaridlarni boshqarish hisobotida ko‘rish mumkin:

Inventarizatsiya. Hisob dasturini TSD bilan bog‘lang, sizda mavjud bo‘lgan barcha mahsulotlarning shtrix-kodlarini skanerlang. Xizmat hujjatlardagi miqdor va haqiqiy mavjudlik o‘rtasidagi farqni o‘zi aniqlaydi.

Narx yorliqlari va etiketkalarni chop etish. Tayyor andozalardan foydalaning yoki o‘zingiznikini qo‘shing.

Moslashuvchan narx boshqaruvi. Narxlarni ommaviy tahrirlang. Turli xil narx turlari, chegirmalar o‘rnating. Tanlangan mahsulotlarga chegirmalarni taqiqlang.

Xaridorlarning barcha buyurtmalari ko‘z oldingizda. Eng muhimi, МойСклад xizmatiga ular barcha manbalardan kelib tushadi. Masalan, do‘kondan tashqari siz Uzum Market, Telegram va boshqa platformalarda ham savdo qilasiz.

Xaridorlar buyurtmalari hisobotida — ularning barchasi bir joyda, bu esa qulay. Bundan tashqari, har bir buyurtmaning o‘z holati bor (to‘langan, yig‘ilgan, yetkazib berilgan). Shunday qilib, siz hech narsani o‘tkazib yubormaysiz.

Har bir mahsulot bo‘yicha haqiqiy foyda. МойСклад barcha xarajatlarni hisobga olgan holda aslida qancha daromad olayotganingizni ko‘rsatadi.

Qo‘llab-quvvatlash xizmati doimo, har qanday vaqtda ishlaydi. Ro‘yxatdan o‘tganingizdan so‘ng, menejerlarimiz sizga barcha tafsilotlarni tushuntiradi, asosiy hisobotlarni ko‘rsatadi va biznesingizga moslashtirishda yordam beradi.